Kế toán doanh nghiệp là bộ phận cốt lõi giúp tổ chức ghi nhận, phản ánh và phân tích tình hình tài chính- kinh doanh một cách minh bạch, chính xác. Trong bối cảnh doanh nghiệp ngày càng phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định pháp luật và chuẩn mực tài chính, vai trò của kế toán càng trở nên quan trọng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về cấu trúc công việc kế toán doanh nghiệp, hệ thống sổ sách cần thiết và các chuẩn mực kế toán quan trọng mà kế toán viên cần nắm rõ.
Kế toán doanh nghiệp sẽ làm những gì?
Bản chất và mục tiêu của kế toán doanh nghiệp
Mối liên hệ giữa kế toán và hoạt động kinh doanh
Kế toán không chỉ đơn thuần là công việc ghi chép số liệu mà còn đóng vai trò như “người giữ nhịp” cho hoạt động tài chính của doanh nghiệp. Các thông tin kế toán giúp nhà quản trị đánh giá hiệu quả kinh doanh, lập kế hoạch tài chính và ra quyết định kịp thời dựa trên dữ liệu thực tế.
Phân biệt kế toán nội bộ và kế toán thuế
- Kế toán nội bộ phản ánh hoạt động tài chính thực tế, phục vụ quản trị và vận hành doanh nghiệp.
- Kế toán thuế tuân thủ các quy định của cơ quan thuế, tập trung vào báo cáo và nghĩa vụ thuế.
Việc hiểu và phân biệt rõ hai mảng này giúp kế toán viên tránh sai sót và đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động tài chính.
Kế toán theo loại hình doanh nghiệp (TNHH, cổ phần…)
Tùy theo mô hình tổ chức mà kế toán có thể có những điểm khác biệt:
- Công ty TNHH: Cơ cấu đơn giản, hệ thống kế toán linh hoạt.
- Công ty cổ phần: Yêu cầu chuẩn hóa báo cáo tài chính, quản lý cổ đông, chia cổ tức…
- Doanh nghiệp siêu nhỏ: Áp dụng chế độ kế toán đơn giản theo Thông tư 132/2018/TT-BTC.
Hệ thống tài khoản và sổ sách doanh nghiệp
Các loại tài khoản kế toán cơ bản
Tài khoản kế toán là công cụ phản ánh và phân loại các nghiệp vụ kinh tế tài chính. Một số nhóm tài khoản cơ bản gồm:
- Tài sản như tiền mặt, tiền gửi ngân hàng, hàng tồn kho.
- Nợ phải trả như công nợ với nhà cung cấp, nghĩa vụ thuế.
- Nguồn vốn bao gồm vốn góp của chủ sở hữu, lợi nhuận chưa phân phối…
Cách mở và ghi sổ kế toán
- Mỗi doanh nghiệp cần mở sổ cái cho từng tài khoản và sổ chi tiết để theo dõi đối tượng cụ thể.
- Việc ghi sổ phải tuân thủ các nguyên tắc kế toán như: Kịp thời, đầy đủ, trung thực, nhất quán.
- Chứng từ hợp lệ là cơ sở ghi sổ, bao gồm: hóa đơn, phiếu thu, phiếu chi, hợp đồng…
Mẫu biểu kế toán thông dụng trong doanh nghiệp
Một số mẫu biểu kế toán quan trọng bao gồm:
- Phiếu thu – chi
- Bảng kê mua hàng, bán hàng
- Sổ nhật ký chung, sổ cái tài khoản
- Bảng cân đối số phát sinh.
Việc lưu trữ đầy đủ và đúng quy định các biểu mẫu là cơ sở để doanh nghiệp chứng minh tính minh bạch trong hoạt động tài chính.
Nghiệp vụ kế toán trong doanh nghiệp
Trong môi trường doanh nghiệp, các nghiệp vụ kế toán diễn ra hàng ngày và liên quan đến nhiều mảng hoạt động khác nhau. Dưới đây là những nghiệp vụ cơ bản mà kế toán viên cần nắm vững.
Kế toán mua hàng và bán hàng
Đây là hai hoạt động trọng yếu của hầu hết doanh nghiệp.
- Khi mua hàng hóa hoặc nguyên vật liệu, kế toán cần ghi nhận giá trị hàng mua vào và các loại thuế đầu vào kèm theo (nếu có), đồng thời phản ánh phương thức thanh toán như tiền mặt, chuyển khoản hoặc công nợ với nhà cung cấp.
- Khi bán hàng, kế toán ghi nhận doanh thu phát sinh, thuế giá trị gia tăng đầu ra, đồng thời theo dõi công nợ phải thu từ khách hàng nếu chưa thanh toán ngay. Ngoài ra, kế toán cũng cần ghi nhận giá vốn hàng bán, tức phần chi phí tương ứng với hàng đã xuất kho.
Hạch toán tài sản cố định và khấu hao
Đối với các tài sản có giá trị lớn và thời gian sử dụng dài như máy móc, thiết bị, nhà xưởng…, kế toán cần ghi nhận vào sổ sách dưới dạng tài sản cố định.
Sau đó, theo quy định về thời gian sử dụng hữu ích của từng loại tài sản, kế toán sẽ trích khấu hao định kỳ hàng tháng. Việc này nhằm phân bổ dần giá trị tài sản vào chi phí, phản ánh đúng thực trạng tài chính của doanh nghiệp.
Kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương
Kế toán tiền lương là nghiệp vụ không thể thiếu trong bất kỳ doanh nghiệp nào. Hàng tháng, kế toán tổng hợp bảng lương theo dữ liệu chấm công, hợp đồng lao động và quy chế trả lương của doanh nghiệp. Sau khi xác định số tiền phải trả cho từng nhân viên, kế toán ghi nhận các khoản này vào chi phí.
Bên cạnh đó, kế toán cũng cần tính và trích các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và kinh phí công đoàn theo tỷ lệ quy định, đồng thời nộp đúng thời hạn cho cơ quan nhà nước.
Báo cáo tài chính bắt buộc
Nội dung và cấu trúc bảng cân đối kế toán
Bảng cân đối kế toán phản ánh tổng quát tình hình tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu tại thời điểm lập báo cáo.
Cấu trúc gồm hai phần:
- Tài sản (Ngắn hạn và dài hạn).
- Nguồn vốn (Nợ phải trả và vốn chủ sở hữu.
Báo cáo này giúp đánh giá quy mô, khả năng thanh toán và sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.
Báo cáo kết quả kinh doanh theo quý, năm
Báo cáo kết quả kinh doanh trình bày doanh thu, chi phí, lợi nhuận lũy kế theo kỳ. Đây là tài liệu quan trọng để:
- Xác định tình hình kinh doanh lãi hay lỗ.
- Phân tích hiệu quả hoạt động của từng bộ phận.
- Làm căn cứ quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp.
Doanh nghiệp cần tuân thủ hệ thống 26 Chuẩn mực Kế toán Việt Nam (VAS) do Bộ Tài chính ban hành, bao gồm các chuẩn mực về tài sản, doanh thu, chi phí, báo cáo tài chính và hợp nhất. Một số chuẩn mực quan trọng như:
- VAS 01: Chuẩn mực chung.
- VAS 03 & 04: Tài sản cố định hữu hình & vô hình.
- VAS 14: Doanh thu và thu nhập khác.
- VAS 16: Chi phí đi vay.
- VAS 21: Trình bày báo cáo tài chính.
Kế toán doanh nghiệp cần tìm hiểu thêm về IFRS
Ngoài ra, kế toán viên cần nắm vững các nguyên tắc kế toán cơ bản như: Giá gốc, dồn tích, thận trọng, nhất quán, hoạt động liên tục… Đối với doanh nghiệp lớn, cần chuẩn bị lộ trình chuyển đổi sang chuẩn mực quốc tế IFRS trong tương lai.
Kế toán doanh nghiệp là một cấu trúc công việc chặt chẽ, liên quan mật thiết đến mọi hoạt động tài chính của doanh nghiệp. Việc nắm vững hệ thống tài khoản, ghi sổ đúng quy định và lập báo cáo tài chính không chỉ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững mà còn đảm bảo tuân thủ pháp luật và nâng cao uy tín với đối tác, nhà đầu tư.
Phần mềm kế toán online Fast Accounting Online
Trong bối cảnh chi phí vận hành ngày càng gia tăng, doanh nghiệp cần những công cụ quản lý hiệu quả và chính xác hơn bao giờ hết. Phần mềm kế toá Fast Accounting Online FAST không chỉ hỗ trợ ghi nhận chi phí mà còn giúp kiểm soát và phân tích tài chính toàn diện. Tìm hiểu thêm tại https://fast.com.vn hoặc nhắn tin trực tiếp qua fanpage Công ty Phần mềm FAST để được tư vấn chi tiết.